KHU DI TÍCH HOÀNH NHA

 

 

Toàn cảnh chùa Chính

1. Tên di tích: Khu di tích Hoành Nha
2. Loại công trình: Cụm di tích đền và chùa
3. Loại di tích: Di tích lịch sử văn hóa
4. Quyết định: Được công nhận di tích theo quyết định số 57-VH/QĐ ngày 18/01/1993
5. Địa chỉ di tích: xã Giao Tiến, huyện Giao Thủy, tỉnh Nam Định
6. Tóm lược thông tin về di tích
Làng Hòe Nha (Hoành Nha) là vùng đất được hình thành sớm nhất của huyện Giao Thủy (vào thế kỷ XV), từ đây cha ông ta miệt mài quai đê, lấn biển, khai khẩn đất hoang lập thêm nhiều làng xã mới như: Hoành Nhất (Hoành Đông), Hoành Nhị, Hoành Tam, Hoành Tứ, Duyên Thọ, Tiên Chưởng, Sa Châu, Đan Phượng, Thanh Khiết, Văn Trì, Quất Lâm...Nơi đây ghi dấu nhiều chứng tích gắn với nền văn hóa mở đất của quê hương Giao Thủy, trong đó nổi bật là quần thể di tích LSVH Hòe Nha.
Quần thể di tích lịch sử Hòe Nha gồm đền thôn Trung, đền chùa thôn Thượng, đền chùa thôn Chính thuộc xã Giao Tiến, huyện Giao Thủy, cách dốc Hoành Nha chừng 3 km. Cả 5 ngôi đền, chùa đều thờ chung một vị thành hoàng làng và những vị tổ sáng lập ra đất Hoành Nha.
Năm 1428, sau khi chiến thắng quân Minh xâm lược, triều đình nhà Lê khuyến khích khai hoang lấn biển. Hoành Nha lúc bấy giờ còn là vùng đất sình lầy hoang hóa. Vào thời vua Lê Nhân Tông, niên hiệu Dinh Niên thứ 3 (1456) có dòng họ Nguyễn từ làng Hòe Nha ở phía Bắc thành phố Nam Định xuống đây quai đê lấn biển, lập nên làng xã mới cũng lấy tên là Hòe Nha (thuộc Phủ Thiên Trường, Trấn Sơn Nam). Về sau các dòng họ Hoàng, Lê, Vũ, Phạm, Từ, Trịnh… ở Hòa Bình, Hà Nam tiếp tục xuống khai khẩn đất hoang mở rộng làng xã.
Sau khi Ấp Hòe Nha thành lập, vào khoảng nửa sau thế kỷ XV nhân dân địa phương đã dựng chùa thờ Phật, dựng đền thờ thành hoàng làng có vị hiệu là: “Đà giang tôn thần” (Vị thần ở vùng cửa Ngòi trên thượng lưu sông Đà) đã có công giúp các ông tổ đất Hòe Nha vượt qua thác ghềnh hiểm trở trong khi lên thượng lưu sông Đà làm ăn. Ngoài ra để nhớ công ơn các ông tổ sáng lập ra đất Hòe Nha, dân làng đặt bài vị thờ tại đền.
Đến năm 1787, địa phương bị một trận lụt lớn, dân làng phải chuyển về phía Hà Lạn đổi tên làng Hòe Nha thành làng Hoành Nha. Trải qua thời gian, các đền chùa ở Hoành Nha đã bị dịch chuyển và hư hại lớn, nhân dân địa phương tiếp tục tu sửa nhất là vào thế kỷ thứ XIX nên toàn bộ công trình mang đậm dấu ấn kiến trúc thời Nguyễn.
Khu Di tích Hoành Nha gồm 3 ngôi đền, 2 ngôi chùa: Đền chùa thôn Trung, đền thôn Thượng ở trong khu vực đông đúc, đền chùa thôn Chính nằm xa làng hơn, tọa lạc trên cánh đồng lúa.
 

 

Hoa văn chạm khắc chùa thôn Thượng

Đền Trung, đền Thượng, đền Chính mang cùng một phong cách kiến trúc. Đền xây kiểu chữ "Đinh". Tòa tiền tế có hồi xây bít đốc, mái lợp ngói nam, hệ thống vì kèo kiểu giá chiêng trốn cột nhằm tăng  thêm diện tích sử dụng trong nơi thờ tự. Tòa chính tẩm được xây theo kiểu gác lâu chồng diêm cổ đẳng 2 tầng 8 mái.
Chùa Thượng (An Hưng tự) có 5 gian xây dọc, bộ vì kiểu giá chiêng chồng rường được chạm khắc công phu.
Chùa Chính (Hưng Long tự) xây theo kiểu chữ "Đinh", bái đường 5 gian, thượng điện 3 gian, các công trình khác như: phủ, nhà tổ, tăng phòng … nằm bao bọc xung quanh đã góp phần làm hài hòa cho toàn bộ kiến trúc ở đây. Tất cả đầu xà, đầu bảy tại bộ vì mái chùa đều được chạm khắc các họa tiết lá lật, triện tàu lá dắt, trúc hoa, lưỡng long chầu nguyệt, tứ linh với kỹ thuật chạm lộng chạm bong rất tinh xảo.
 

 

Tháp chuông chùa Thượng

Trong thời kháng chiến chống Pháp, khu di tích Hoành Nha vừa là nơi tập luyện quân sự của dân quân du kích, vừa là cơ sở bí mật đưa đón cán bộ địa phương và Trung ương đi về hoạt động. Trong thời gian địch chiếm đóng, các đồng chí: Lê Đức Thọ, Đặng Xuân Thiều, Đinh Đức Thiện đã từng về đây hoạt động cách mạng.
Hàng năm vào tháng 2 âm lịch, dân làng Hoành Nha tổ chức lễ rước từ đình thôn Chính, đình thôn Trung về thôn Thượng để mở hội. Các lão ông, lão bà được mời dự yến lão để tỏ lòng kính trọng của con cháu đối với các bậc cao niên.
 

 

Tam quan chùa Chính

Với những giá trị lịch sử- kiến trúc- văn hóa- nghệ thuật tiêu biểu, Khu quần thể di tích Hòe Nha đã được Bộ Văn hóa- Thông tin (nay là Bộ Văn hóa - Thể thao & Du lịch) ra quyết định công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia.