CHÙA TỪ VÂN

1.    Tên di tích: Chùa Từ Vân.
2.    Loại công trình: Kiến trúc
3.    Loại di tích: Lịch sử
4.    Quyết định: Đã xếp hạng di tích lịch sử, văn hóa cấp quốc gia theo quyết định số 100/ VHQG, ngày 21 tháng 01 năm 1989.

 

5.    Địa chỉ di tích: Xã Bách Thuận - huyện Vũ Thư - tỉnh Thái Bình.
6.    Tóm lược thông tin về di tích  
 
          Làng Bách Thuận (Thuận Vi cũ) thuộc huyện Vũ Thư, cách Thành Phố Thái Bình trên 10km. Phía Bắc giáp cầu Tân Đệ, phía Tây nam giáp với sông Hồng uốn lượn theo dải phù sa màu mỡ. Từ xa xưa nhân dân trong làng đã có nghề trồng dâu nuôi tằm và trồng các cây hoa, quả, cảnh, cây hương dược liệu....
          Bách Thuận còn là một làng quê cổ, tiêu biểu cho vùng quê ở vùng đồng bằng Bắc bộ, nơi có hai di tích lịch sử văn hóa được Nhà nước công nhận xếp hạng di tích lịch sử văn hóa: Nhà lưu niệm Nguyễn Kim Nho (gồm từ đường, chùa Từ Vân và phần mộ); Quần thể Đình chùa Bách Tính.
          Theo thần phả của dòng họ Nguyễn Kim và kết luận của phòng bảo tồn, bảo tàng thuộc sở văn hoá thông tin Thái Bình về kiểm kê di tích năm 1976 thì: Chùa Từ Vân tên chính từ trước là chùa Phật Bà - “Từ Vân Tự”. Chùa Phật Bà có cội nguồn lịch sử như sau: “Từ Vân Tự” khi xưa (vào thời Lê -Trịnh) có một sư nữ và hai vãi đồng. Sư nữ trụ trì hiệu là Phúc Lai (tức Nguyễn Thị Uyển Trà) là con gái của ông Nguyễn Công, Uyển Trà mồ côi mẹ từ còn nhỏ, nết na, học giỏi, nổi danh tài ngữ, là chị gái của Nguyễn Kim Nho. Hai vãi đồng là Diệu Chính và Diệu Khai.
          Thuở ấy nhà Lê suy đồi chúa Nguyễn và chúa Trịnh phân tranh Nam, Bắc gây ra cảnh đói khổ lầm than, nông dân nổi dậy khắp nơi chống lại triều đình. Sư Phúc Lai đã nói với cha và kế mẫu bỏ tiền ra phát chẩn 5 lần liền cứu được cả vùng đỡ được một phần đói rét. Chúa Trịnh luôn đem quân đi đàn áp khắp nơi. Trước đó vùng này nổi lên nhiều cuộc bạo động phù Lê diệt Trịnh. Chúa Trịnh rất phẫn nộ mượn thế tàn sát cả vùng. Nhân vụ Nguyễn Lệ (Bác ruột của bà Uyển Trà) trước làm Đông cung giảng dụ dạy Thái tử Lê Huy Vĩ, sau làm trưởng quân cho Thái tử, bỗng Lê Huy Vĩ đột ngột qua đời. Trịnh Sâm cho là “yếu nhân giam cầm đánh đập”lấy cớ đem quân về Tru di họ hàng Nguyễn Lệ đồng thời tàn sát dân làng Thuận Vi và các vùng lân cận. Được tin đó từ nhà cho đến trong họ, ngoài làng đều kéo nhau đi lánh nạn, bỏ cả tổng cả nhà mà đi.
May thay có bà Thái Phi họ Nguyễn là mẹ Trịnh Sâm, nhân ngày xuân đi lễ đền Gòi về đền Sòng cùng đi với Sâm một chuyến thuyền. Khi thuyền quân về đến Thuận Vi, Trịnh Sâm cho một toán quân lên đốt phá nhà của anh em Nguyễn Lệ, Nguyễn Công và dò xét rồi về tâu lại rằng: “Tất cả dân mấy làng đều trốn hết không còn một người nào, duy chỉ có một ngôi chùa đầu làng trong đó có hai vãi sư đang tụng kinh niệm phật, không rõ họ có đạo phật gì mà bình tĩnh như thế?”
           Thái Phi nghe tâu, truyền lệnh cho đại quân phải đóng thuyền ra giữa sông Hồng Hà không được một người nào lên bờ, riêng để Trịnh Sâm dẫn một đạo quân nhỏ đến trực ở cửa Chùa chờ lệnh của Thái Phi tuyệt nhiên không được bạo động. Khi Trịnh Sâm đem quân đến trước cửa chùa thấy diễn ra một thảm kịch rất ly kỳ:
           Trên gác Tam quan một vị sư nữ vận cà sa, đeo tràng hạt đứng rất trang nghiêm không cử động, hai mắt sáng quắc. Dưới sân gác có hai nữ sư ni đứng dưới hai gốc cây bồ đề, một người than khóc rất thê thảm, một người cười rất giòn giã, vui vẻ. Trịnh Sâm sai hai thị vệ gươm kề vào cổ hai người mà hỏi, hai người càng khóc, càng cười khiến Trịnh Sâm thêm phần căm tức chỉ mong được lệnh của Thái Phi để ra oai trị tội. Trông ra đã thấy Thái Phi đến, xuống kiệu và quỳ trước sân chùa, kêu khấn trong giây lát thì tiếng cười, tiếng khóc đều im lặng. Khi ấy Sư ni trên gác mới xuống sân rỉ tai Thái Phi một hồi lâu, không rõ những gì, rồi khoan thai đi vào chùa. Thái Phi và Sâm về thuyền cách một đêm, sáng hôm sau Trịnh Sâm cho thiết triều tại đình làng Thuận Vi để Thái Phi ban nhiều điều lành cho dân làng.... Lạ thay cho quân đội họ Trịnh, đáng lẽ đi tàn sát mà lại hoá ra đi thi ơn, may thay cho dân vùng này đáng lẽ phải chết dần mà nay thành sống sót.... Việc này xảy ra giữa năm Tân mão (Niên hiệu Cảnh Hưng thứ 17) năm 1771 đến năm Nhâm Thìn này cách đây trên 240 năm.
           Đền ơn người đã cứu mạng của Sư nữ Phúc Lai (Uyển Trà). Ghi nhớ công ơn bà đã có kế sách lui quân chúa Trịnh, giữ yên cho dân làng được sống thanh bình. Sau này nhân dân quanh vùng lập thờ tôn bà là vị Nhân Thần.
           Từ đó “Từ Vân Tự” được gọi là chùa Phật Bà, ngôi chùa nổi tiếng linh thiêng là như vậy. Chùa Từ Vân là một phần của quần thể di tích lịch sử,văn hoá. Được xây dựng trên thế đất mang nét “Sơn kỳ thuỷ tú” tự nhiên, hài hoà giữa các yếu tố “Thiên, địa, nhân”. Từng hoạ tiết trang trí ở chùa đều thể hiện tấm lòng cởi mở, vị tha và sự từ bi hỷ xả của Đức Phật. Đường nét, hoạ tiết của tứ linh: Long, Ly, Quy, Phượng thể hiện vẻ nghiêm trang và mềm mại, uy vũ mà bao dung. Sau khi được nhà nước công nhận di tích lịch sử, đáp ứng nhu cầu của phật tử khắp nơi, chùa đã được trùng tu xây dựng với nhiều hạng mục: Ngôi đại hùng bảo điện, nhà Thánh mẫu và toàn bộ khuân viên. Khánh thành tháng chạp năm Canh Dần. Hàng tháng, hàng năm vào ngày tuần tiết, chùa vọng tiếng chuông ngân, khói hương lan toả, nhân dân và phật tử khắp nơi lại tựu về tụng kinh niệm phật và dâng hương nơi thờ Thánh Mẫu.