LÀNG ĐỊA ĐẠO VỊNH MỐC

1. Tên di tích:  Làng Địa đạo Vịnh Mốc
2.  Loại công trình: Hầm ngầm
3.  Loại di tích : Di tích lịch sử cách mạng
4.  Quyết định: Đã xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia theo quyết định số 09 -VHQĐ ngày 21 tháng 2 năm 19755

 

5.  Địa chỉ di tích : Thôn Vịnh Mốc- Xã Vĩnh Thạch - Huyện Vĩnh Linh- Tỉnh Quảng Trị.
6. Tóm lược thông tin về di tích:
 Địa đạo Vịnh Mốc là một hệ thống đường hầm và giao thông hào thuộc thôn
Vịnh Mốc - xã Vĩnh Thạch- huyện Vĩnh Linh- tỉnh Quảng Trị. Vịnh Mốc là tên của  một làng quê tọa lạc trên một khu đồi đất đỏ bazan, nằm sát bờ biển, cách thị trấn Hồ Xá chừng 14km về phía Đông, cách Cửa Tùng 6km về phía Bắc.
          Trong những năm chống Mỹ cứu nước, Vịnh Mốc không chỉ là địa đầu miền Bắc mà còn là địa điểm thuận lợi cho việc tập kết lương thực, vũ khí tiếp tế cho đảo Cồn Cỏ, một đảo có vị trí chiến lược quan trọng trong việc án giữ vùng biển Đông của nước ta.
      Nguyên gốc, hệ thống này gồm 03 địa đạo chính: Địa đạo đồn biên phòng 140, địa đạo của quân dân Vịnh Mốc, và địa đạo của quân dân Sơn Hạ. Sau đó, yêu cầu phối hợp chiến đấu và phục vụ chiến đấu, ba địa đạo này được nối thông với nhau thành một hệ thống liên hoàn khép kín với quy mô khá lớn. Hệ thống đường hầm có tổng chiều dài 1.701m với 13 cửa ra vào (7 cửa thông ra biển, 6 cửa đi lên đồi).
     Do yêu cầu bảo toàn tính mạng con người và tài sản lâu dài, cho nên cấu trúc trong lòng địa đạo hợp lý và khoa học: Dọc hai bên đường hầm được khoét sâu và tạo ra những căn hộ đủ chổ cho 2 đến 4 người sinh hoạt. Mặt bằng đường hầm được đào nghiêng từ 2o đến 3o để dễ dàng thoát nước. Toàn bộ đường hầm chia làm 3 tầng nối thông với nhau qua trục chính dài 780m (tầng 1 cách mặt đất 8 -10m, tầng 2 cách 12-15m: tầng 3 cách khoảng 23m).
    Ngoài ra, trong đường hầm còn có hội trường (chứa khoảng 60 người, dùng làm nơi hội họp, xem phim...), bảng tin, nhà hộ sinh, ba giếng nước, nhà vệ sinh, trạm phẩu thuật, bếp Hoàng Cầm, kho gạo, trạm đặt máy điện thoại... Đặc biệt, trong lòng đất này đã chứng kiến sự ra đời của 17 đứa trẻ.
   Đây là công trình huy động toàn bộ trí tuệ, sức lực phi thường quân và dân Vịnh Mốc và lực lượng vũ trang (đồn 140). Họ đã âm thầm tranh thủ mọi lúc để đào và vận chuyển hơn 6000m3 đất đá, đóng góp gần 18.000 ngày công.
  Trong gần 2.000 ngày đêm tồn tại dưới lòng đất đã nói lên sự tích kỳ diệu của con người nơi đây. Hơn nữa, địa đạo không chỉ là nơi tránh bom đạn, bảo toàn mạng sống mà là nơi để tổ chức đánh địch ngay trên quê hương, vận chuyển, tập kết lương thực, vũ khí, cấp cứu thương binh và đặc biệt tổ chức hàng trăm chuyến thuyền cảm tử vận tải, tiếp tế cho đảo Cồn Cỏ. Đảo Cồn Cỏ đứng vững, được Đảng và Nhà nước tuyên dương 2 lần anh hùng là nhờ có sự đóng góp xứng đáng của con người và làng hầm Vịnh Mốc.
   Địa đạo Vịnh Mốc là một địa đạo vĩ đại nhất, khoa học nhất trong hệ thống rất nhiều địa đạo ở huyện Vĩnh Linh, nhờ vậy quân và dân Vĩnh Linh đã chiến đấu anh dũng để xứng đáng là tuyến đầu của miền Bắc xã hội chủ nghĩa. Bình quân, mỗi người dân Vĩnh Linh phải gánh chịu 7 tấn bom đạn. Với ý chí kiên cường, với tinh thần "không có gì quý hơn độc lập, tự do" quân và dân Vĩnh Linh nói chung và Vịnh Mốc nói riêng đã góp phần vào những chiến thắng của cách mạng Việt Nam. Vĩnh Linh thật xứng đáng như thư khen ngợi của Bác Hồ:

"Đánh cho giặc Mỹ tan tành
Năm châu khen ngợi Vĩnh Linh anh hùng"

   Năm 1975 bộ Văn hóa-Thông tin đã công nhận làng địa đạo Vịnh Mốc là di tích quốc gia và đưa vào danh mục các di tích đặc biệt quan trọng. Cơ quan chức năng đã nhiều lần trùng tu, tôn tạo để phát huy tác dụng. Du khách trong và ngoài nước đến đây ngày càng nhiều để chiêm ngưỡng kỳ tích độc đáo này, hàng ngàn du khách vô cùng thán phục trước tài trí, ý chí của con người Việt Nam. Hiện tại, đây là một trong những điểm chủ yếu của tuyến du lịch nổi tiếng DMZ. Làng địa đạo Vịnh Mốc mãi mãi là nơi giáo dục truyền thống yêu nước sinh động cho các thế hệ, là điểm du lịch kỳ thú cho khách tham quan.