ĐỘNG LINH SƠN

1. Tên di tích: Động Linh Sơn.
2. Loại công trình: Hang động
3. Loại di tích: Thắng cảnh quốc gia
4. Quyết định: Đã xếp hạng di tích lịch sử, văn hóa cấp quốc gia theo quyết định số 07/1999/QĐ-BVHTT ngày 26 tháng 02 năm 1999.
 

 

5. Địa chỉ di tích: Xóm Núi Hột, xã Linh Sơn, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.
6. Tóm lược thông tin về di tích
Động Linh Sơn thuộc xóm Núi Hột, xã linh Sơn, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên, cách thị trấn Chùa Hang, huyện Đồng Hỷ 3km về phía Đông Nam, cách thành phố Thái Nguyên 6km về phía Đông.
Động Linh Sơn theo tên gọi trước là hang Núi Hột hoặc hang Dơi. Động nằm sát chính giữa chân Núi Hột gồm hai hang đá tự nhiên ăn sâu vào lòng núi. Diện tích hai hang rộng khoảng 600 m vuông, có sức chứa hàng ngàn người. Cả hai hang đều chung một cửa chính rộng 5m.
Rẽ trái vào hang Thiên, nền hang bằng phẳng và có các bậc lên như bậc tam cấp. Tại đây có bệ thờ phật bằng đá tạo thành những chùm san hô, hình voi chầu, hổ phục, kì lân, sư tử… cùng những cảnh đẹp cuốn hút lòng người như Động Thuỷ Tiên  và đặc biệt là đôi rồng vờn mây uốn lượn trong một thế giới huyền ảo của nhũ đá thiên nhiên. Cuối hang Thiên về phía tây có đường đi lên đỉnh Núi Hột. Đứng từ đỉnh Núi Hột có thể quan sát được toàn bộ trung tâm xã Linh Sơn với cảnh quan xóm, làng đẹp đẽ. Rẽ phải đi sâu xuống 15m đến hang Địa, có đường lên hang Thiên và nhiều đường đi sâu vào lòng núi.
Hang Địa có diện tích rộng hơn hang Thiên, sâu và thấp hơn hang Thiên chừng 15m . Nền hang khá bằng phẳng, rộng rãi , thấp dần tạo thành những chiếu nghỉ rộng lớn. Nơi đây không gian yên tĩnh, thiên nhiên huyền ảo với nhiều hình tượng đẹp được tạo thành bởi nhũ đá như hình bút tháp, mẹ bồng con…Xưa kia nhân dân đã từng dùng động làm chỗ thờ phật. Trong động còn tượng phật thích ca bằng đồng, một số tượng phủ sơn son thiếp vàng, tượng đá tự nhiên trên các bề mặt đá.
Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, động là nơi đóng quân, để kho tàng  của một số cơ quan đơn vị bộ đội của tỉnh, liên khu phục vụ kháng chiến.Tại đây bộ đội Trung Quốc dùng làm trạm cứu thương giúp nhân dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Đồng thời là nơi Bệnh viện Đa Khoa Bắc Thái sơ tán vào làm việc, tránh bom B52 giải thảm của đế quốc Mỹ.
Tháng 10/1995 nhân dân địa phương phát hiện thấy trên vách đá trước cửa động có một tấm bia đá. Qua khảo sát bước đầu cho thấy văn bia có tên là Động Linh Sơn, tên đại tự là “trùng tu Linh Sơn Động”. Tháng 8/1996 cục Bảo tồn, Bảo tàng đã cử các nhà khảo cổ học, Hán Nôm đến nghiên cứu, khảo sát và xác định dựa trên phong cách nghệ thuật, cách trang trí, diềm Bia hình hoa cúc dây liên hoàn, các nhà chuyên môn cho rằng Bia có niên đại vào cuối thời nhà Lê  khoảng năm 1775 (Ất Mùi). Mặt bia khắc tên 200 chữ Hán, xung quanh trang trí hoa dây liên hoàn. Nội dung Bia ghi chép có ban chiếu của Ỷ Lan Linh Nhân Hoàng Thái Hậu, cho lập đền, chùa làm nơi danh lam thắng cảnh  sau khi quân ta chống giặc Tống xâm lược.
Hiện nay đường vào động đã được tôn tạo, nâng cấp, Bia cổ được làm mái che bảo vệ. Các hình thức sinh hoạt văn hoá dân gian, lễ hội  hàng năm vẫn được tổ chức. Phần lễ có dâng hương, hoa, lễ phật, cầu tài ,cầu lộc. Sau phần lễ du khách vãn cảnh, thăm động, chơi hang, leo núi. Với những giá trị nổi bật trên, ngày 26/2/1999 Bộ Văn hoá - Thông tin đã ra quyết định  công nhận Động Linh Sơn là di tích thắng cảnh cấp Quốc gia.