KHU DI TÍCH LỊCH SỬ NGÃ BA GIÒNG
(Thành phố Hồ Chí Minh)

 

 

Tên di tích: Ngã ba Giòng.
Loại di tích: Di tích lịch sử cách mạng.
Quyết định: Số 39/2002/QĐ-BVHTT ngày 30/12/2002.
Địa chỉ: Ấp 5, xã Xuân Thới Thượng, huyện Hóc Môn.
Thông tin về di tích: Ngã ba Giòng (còn có tên gọi đầy đủ là Ngã ba Giòng Bằng Lăng) nằm trên địa phận thôn Xuân Thới Tây thuộc 18 thôn vườn trầu xưa được hình thành từ những năm 1698 đến năm 1731. Từ lâu đời, Ngã ba Giồng là 01 địa danh có tên gọi dân gian đã đi vào lịch sử của quê hương 18 thôn vườn trầu Hóc Môn – Bà Điểm. Tục truyền rằng xưa kia nơi đây là 01 vùng đất giồng tương đối cao ráo và là nơi mọc nhiều cây bằng lăng nên địa danh này có tên gọi từ đó.
Sau khi cuộc khởi nghĩa Nam kỳ (23/11/1940) bị thất bại, thực dân Pháp đã tăng cường đàn áp, khủng bố khốc liệt phong trào cách mạng vùng Hóc Môn – Bà Điểm. Chúng đã lập ra ở Hóc Môn 03 trường bắn để giết hại các đ/c lãnh đạo Đảng, các đ/c đồng bào yêu nước của quê hương Hóc Môn và các vùng lân cận. Ngã ba Giòng là trường bắn thứ ba ghi lại tội ác tày trời của giặc pháp và bọn tay sai đối với nhân dân Hóc Môn.
Rút kinh nghiệm từ 02 trường bắn trước (01 tại rạp hát cũ trung tâm Quận lỵ Hóc Môn, 01 cạnh giếng nước sau Bệnh viện Hóc Môn ngày nay), chúng xử bắn công khai, bắt nhân dân đến xem nhằm mục đích uy hiếp tinh thần cách mạng của nhân dân Hóc Môn. Nhưng cách xử bắn đó đã phản tác dụng, nhân dân Hóc Môn đã tận mắt chứng kiến sự tàn ác của thực dân Pháp, sự hy sinh cao cả của các chiến sĩ cộng sản nên ngọn lửa yêu nước của họ càng bùng lên mãnh liệt.
Trường bắn thứ 3 này, chúng không dám xây dựng gần trung tâm Quận lỵ nữa mà đưa ra khu vực Ngã ba Giòng là vùng hoang vắng, thưa dân để tránh sự phản kháng của nhân dân. Tại đây, chúng xây dựng thành 01 trường bắn có mô đất kiên cố dài 12m, cao 2,2m, phía trước có trồng 06 cột bắn, mỗi cột cao 1.7m, hướng bắn quay về phía đồng ruộng (bưng Tràm Lạc). Vào năm 1941, tại đây chúng lén lúc xử bắn rất nhiều lần, không cho nhân dân xem, hàng trăm chiến sĩ cộng sản và đồng bào yêu nước bị chúng giết hại.
 Riêng trường hợp 02 đồng chí lãnh đạo của Đảng ta đều bị địch bắt khi hoạt động ở nội thành là:
- Ngày 17/01/1940, mật thám Pháp bao vây trụ sở Trung ương Đảng ở đường Nguyễn Tấn Nghiệm (Sài Gòn), bắt đồng chí Tổng bí thư Nguyễn Văn Cừ và một số đồng chí lãnh đạo của Đảng.
- Chiều tối ngày 22/11/1940, đồng chí Phan Đăng Lưu – Ủy viên TW Đảng bị mật thám Pháp vây bắt ở Chợ Lớn sau khi vừa truyền đạt xong chủ trương của Hội nghị Ban chấp hành TW Đảng lâm thời lần thứ VII đề nghị hoãn cuộc khởi nghĩa Nam kỳ.
 Sau đó, chúng giam 02 đồng chí vào khám lớn Sài Gòn, bọn địch đánh đập, tra tấn hết sức dã man nhưng chúng vẫn không khai thác được gì ở các đồng chí. Biết rằng mình sẽ bị kẻ thù xử tử nhưng các đồng chí vẫn lạc quan và tin tưởng vào thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Không thể lung lạc được tinh thần cách mạng trung kiên của những người chiến sĩ cộng sản; vào một sáng tháng 8/1941,  giặc Pháp đã dùng xe bít bùng đưa 02 đồng chí Nguyễn Văn Cừ và Phan Đăng Lưu từ khám lớn Sài Gòn đến xử bắn tại Ngã ba Giồng. Sau đó, chúng mang thi hài các đồng chí đi thủ tiêu đến nay chưa tìm được hài cốt.
 Với ý nghĩa lịch sử vô cùng thiêng liêng của Ngã ba Giòng, nơi ghi dấu tội ác dã man của giặc Pháp, nơi thể hiện ý chí chiến đấu bất khuất kiên cường và sự hy sinh cao cả của đồng chí và đồng bào ta sau cuộc khởi nghĩa Nam kỳ (23/11/1940); sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng (30/4/1975), huyện Hóc Môn đã nhanh chóng khôi phục và tôn tạo khu di tích lịch sử cách mạng Ngã ba Giòng nhằm giáo dục truyền thống cho các thế hệ thanh thiếu niên. Nơi đây đã trở thành điểm tham quan, nơi tổ chức lễ hội truyền thống trong những ngày lễ lớn hàng năm của huyện Hóc Môn và thành phố đặc biệt là lễ kỷ niệm ngày Nam kỳ Khởi nghĩa (23/11). Hiện nay được sự nhất trí của thành phố, huyện đang tiến hành tôn tạo xây dựng Ngã ba Giòng thành “Khu tưởng niệm liệt sĩ Ngã ba Giòng”.