Tô Hiến Thành

Tô Hiến Thành (…Ất Hợi 1179)

Danh thần, danh sĩ nổi tiếng đời Lý Anh tông, ông tài kiêm văn võ, có công bình định xứ sở, phá tan giặc Ngưu Hống, đánh đuổi quân ngoại xâm (Ai Lao gây hấn). Do đó được ông phong làm Thái úy.

Ông lại hết lòng sửa sang việc chính trị, mở mang văn hóa, đề xuất việc lập đền thờ Khổng tử ở cửa Nam thành Thăng Long. Sau ông làm đến Thái phó trong triều.

Năm Ất Mùi 1175, khi Lý Anh tông sắp mất, gủi Thái tử Long Cán cho ông giúp đỡ. Ông nhận lời. Bà Thiên Linh thái hậu muốn lập con bà là Long Xưởng lên làm vua, đem một mâm vàng hối lộ ông, bị ông cương quyết từ chối. Ông vâng di chiếu, lập Long Cán nối ngôi, tức Cao tông, tận tụy phò tá tân quân. Từ đó tình hình trong nước càng yên ổn.

Năm Kỉ Hợi 1179, ông mất. Khi ông bệnh nặng, có Tham chi chính sự là Võ Tán Đường ngày đêm săn sóc ông. Đỗ thái hậu cùng vua đến thăm, hỏi ông về người có thể thay thế ông. Ông tiến cử Gián nghị đại phu Trần Trung Tá, khiến Đỗ thái hậu ngạc nhiên.:

- Sao ông không tiến cử Võ Tán Đường?

Ông đáp:

- Nếu cần người hầu hạ, thì dùng Võ Tán Đường, trị nước an dân thì phải dùng Trần Trung Tá.

Đời sau sánh ông với Võ Hầu Gia Cát Lượng.

Ông là tác giả một số sách nhưng nay đã thất lạc.

Tô Hiến Thành (1102-1179), quê làng Hạ Mỗ nay là xã Hạ Mỗ huyện Đan Phượng thành phố Hà Nội, là quan đại thần phụ chính nhà Lý, phụng sự hai triều vua: Lý Anh Tông và Lý Cao Tông. Ông là viên quan văn võ song toàn, nổi tiếng là công minh chính trực, được vua phong tước vương mặc dù không phải tôn thất nhà Lý.


Tiểu sử

Theo Từ điển bách khoa toàn thư Việt Nam, Tô Hiến Thành sinh ngày 22 tháng Giêng năm Nhâm Ngọ (1102) - mất ngày 12 tháng 6 năm Kỷ Hợi (1179) , ông sinh ra ở Xóm Lẻ thuộc làng Hạ Mỗ - Xã Hạ Mỗ - huyện Đan Phượng - tỉnh Hà Tây(cũ) (nay thuộc huyện Đan Phượng, Tp.Hà Nội). Do họ của ông là Tô, có giả thuyết cho rằng ông có thể có quan hệ họ hàng với Tô thị, vợ của Đỗ Anh Vũ là nhân vật có quyền lực nhất trong triều đình đầu thời trị vì của vua Lý Anh Tông.

Tô Hiến Thành được đề cập lần đầu trong sử sách do vai trò của ông trong việc bình định nổi loạn Thân Lợi. Năm 1140, Thân Lợi tự xưng là con trai Lý Nhân Tông và nổi loạn chống vua Lý Anh Tông ở khu vực phía bắc (nay là Thái Nguyên). Quân của Thân Lợi cuối cùng đã bị quân nhà Lý do Đỗ Anh Vũ chỉ huy đánh tan, Thân Lợi bị Tô Hiến Thành bắt và bị chém đầu theo lệnh của Lý Anh Tông tháng 10 năm 1141. Chính Tô Hiến Thành đã khuyên nhà vua tha cho các thành viên tham gia nổi loạn để tỏ lòng nhân ái đối với dân chúng. Sự nghiệp làm tướng võ của Tô Hiến Thành chủ yếu là dưới thời trị vì của vua Lý Anh Tông. Tiếp nối gương của Thái úy Lý Thường Kiệt, Thái úy Tô Hiến Thành đã cùng vua Lý Anh Tông đi dẹp loạn các nơi, mở mang bờ cõi thêm về phía Tây bắc. Chống Chân Lạp xâm lược, chinh phạt Chiêm Thành. Làm cho vị thế của quốc gia Đại Việt dưới thời Lý Anh Tông trở nên lớn mạnh với các nước lân bang và với nhà Tống. Buộc nhà Tống phải công nhận Đại Việt vào năm 1164.
Đền thờ Tô Hiến Thành tại nơi đã ghi trên.

Sự nghiệp làm quan văn của ông cũng hiển hách không kém, nhưng phần lớn công lao lại tập trung ở giai đoạn cuối đời, khi ông trở thành đại thần phụ chính tài năng và đức độ cuối cùng của nhà Lý. Ở giai đoạn trước đó, công lao lớn nhất của ông là việc ông tổ chức khai hoang lấn biển các vùng ven biển thuộc các tỉnh Quảng Ninh và Thanh Hóa ngày nay. Cuối đời ông làm đến chức Nhập nội kiểm hiệu Thái phó bình chương quân quốc trọng sự (tể tướng). Khi vua Lý Anh Tông băng hà năm 1175, hoàng tử trưởng là Lý Long Xưởng hư hỏng, vua có di chiếu lập hoàng tử Lý Long Trát mới có 1 tuổi lên ngôi (tức vua Lý Cao Tông), đã giao cho ông phụ chính.

Hoàng hậu - mẹ Long Xưởng - đem mâm vàng đến hối lộ ông, mong ông đổi di chiếu đưa Long Xưởng lên ngôi, nhưng ông kiên quyết từ chối và làm theo sự ủy thác của Tiên đế. Nhưng do tuổi già sức yếu mà thời gian phò trợ ấu chúa của ông không được là bao. Năm 1179 khi vua mới 6 tuổi, thì ông ốm nặng và mất. Trước khi mất ông tiến cử Trần Trung Tá, người có thực tài, thay mình phụ chính nhà vua, mà nhất quyết không tiến cử Vũ Tán Đường người hầu cận bên mình. Mặc dù người đương thời ví Tô Hiến Thành như Gia Cát Lượng thời Tam Quốc bên Tàu, triều đình sau đó đã không nghe theo lời ông cho Trần Trung Tá làm Thái phó phụ chính cho vua, dẫn đến sau này vua Cao Tông không được dạy bảo điều hành chính sự mà chỉ lo ăn chơi, nhà Lý đi vào suy vong.

Thờ phụng

Tô Hiến Thành được thờ ở các di tích đình Trùng Hạ, đình Vân Thị, đình Trùng Thượng thuộc huyện Gia Viễn, Ninh Bình.

Share on Facebook 1 người thích - Thích