ĐỒI ÔNG

1.  Tên di tích:  Di tích Đồi Ông
2.  Loại Công trình:  Kiến trúc
3.  Loại di tích: Lịch sử
4.  Quyết định: Đã xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia theo Quyết Định số : 57/QĐ/BT Ngàỳ 18 tháng 01 năm 1993.

 

 

5.  Địa chỉ khu di tích: Khu phố 1 – Lam Sơn – Bỉm Sơn – Thanh Hoá.
6.  Tóm tắt thông tin về di tích:

        Thị xã Bỉm sơn là vùng đất địa linh nhân kiệt, nơi đây còn lưu lại nhiều dấu tích Lịch sử và những huyền thoại dân gian. Năm Mậu Thân (1788) vua Lê Chiêu Thống cầu viện 29 vạn quân Thanh do Tôn Sĩ Nghị chỉ huy kéo sang xâm lược nước ta. Trước thế lực rất mạnh của giặc Thanh, Với tầm nhìn chiến lược,  ngày 20 tháng Chạp năm Mậu thân ( 15- 1- 1788 ) đại quân Tây Sơn do đích thân Quang Trung chỉ huy từ Phú xuân tiến ra đã tập kết ở Tam Điệp - Bỉm Sơn. Tại đây vua Quang Trung đã tiến hành một loạt công việc hết sức quan trọng:
        Trước hết là kiểm tra và khẳng định việc rút quân bộ về Tam Điệp - Bỉm Sơn là một kế sách hay “các ngươi đã biết nén nhịn để tránh mũi nhọn của giặc, chia ra trấn giữ các nơi hiểm yếu, bên trong thì kích thích lòng quân, bên ngoài thì làm cho giặc kiêu căng”…
Hai là: Gấp rút huấn luyện võ bị cho gần 5 vạn quân mới tuyển mộ từ Thanh Nghệ Tĩnh . Quyết định phương lược tiến đánh quân Thanh “chẳng qua 10 ngày là có thể đuổi được quân Thanh ra khỏi bờ cõi”.
Ba là: định liệu trước phương thức duy trì hoà hiếu với nhà Thanh sau khi đã giành được chiến thắng, ngăn chặn một cuộc chiến phục thù có thể xảy ra của nhà Thanh.
Bốn là :Mở tiệc khao quân, cho tướng sĩ ăn Tết trước và hẹn đến ngày 7 tháng giêng Kỷ dậu sẽ đặt tiệc ăn mừng tại thành Thăng Long.
Năm là: Chia quân thành 5 đạo thuỷ, bộ đúng vào đêm giao thừa đồng loạt xuất quân tiên đánh giải phóng Thăng Long….
        Trong thời gian quân Tây Sơn tập kết ở đây, ( Kể từ ngày 20 tháng 11 năm Mậu Thân, khi Đại tư đồ Ngô Văn Sở cho quân rút về Tam Điệp - Bỉm Sơn đến ngày Quang Trung phát lệnh hành quân thần tốc tiến ra giải phóng Thăng Long ). Tam Điệp Bỉm Sơn thực sự đã đảm đương một trọng trách lớn: Là nơi quyết định phương án tác chiến, là nơi tích thảo quân lương, là nơi huấn luyện võ bị cấp tốc cho quân sĩ, nhất là đối với gần 5 vạn quân mới tuyển mộ.
        Đại quân Tây Sơn, do Quang Trung - Nguyễn Huệ đích thân chỉ huy từ Phú Xuân tiến ra dừng chân ở Tam Điệp - Bỉm Sơn chỉ có 10 ngày ( Từ ngày 20 đến 30 tháng chạp năm Mậu Thân ). Nhưng trong 10 ngày đó, trên mảnh đất Bỉm Sơn này; đại quân Tây Sơn đã để lại nhiều dấu ấn lịch sử, Chính nơi đây, Bộ chỉ huy quân Tây Sơn đã giành thời gian xem xét tình hình địch, ta; Chuẩn bị hậu cần chu đáo. Hình thành, bổ sung và quyết định phương lược tác chiến một cách tự tin. Để từ đây làm bàn đạp xuất phát tiến ra giải phóng Thăng Long một cách chớp nhoáng đúng như lời của Vua Quang Trung “hẹn ngày mồng bảy năm mới vào thành Thăng Long đặt tiệc ăn mừng. Các người nhớ lấy, chớ cho ta là kẻ nói hão”.
Trong thời gian Tướng quân Ngô Văn Sở, Ngô Thì Nhậm và Hoàng đế Quang Trung ở trên đất Tam Điệp - Bỉm Sơn đã sử dụng đình làng Gạo để chứa quân lương. Những địa danh như : Đồi Ông Tập, Đập chắn Voi, đồng càn Chuối, …Bài bia, Đồng cắm cờ, Đồi Ông Đùng, Đền Cây vải (Trà sơn miếu)…đều liên quan đến đại quân Tây sơn trong thời gian 30 ngày hội quân tại đây: Gò Rấm quân ở phia Đông Bắc làng Gạo là vị trí ém quân của đội kỳ binh tinh nhuệ chủ lực của Nguyễn Huệ, là nơi cho quân sĩ nghỉ ngơi, đảm bảo bí mật. Phía Đông Nam của làng Gạo là cánh đồng lúa có cồn Cao, là nơi chôn cột cờ lệnh của nghĩa quân, địa danh này đến nay dân gian vẫn quen gọi là đồng cắm cờ. Gần đồng Cắm cờ là đồng Càn chuối . Một cánh đồng mọc toàn cây chuối. Quân Tây Sơn đã sử dụng cánh đồng chuối này để tập luyện võ nghệ gươm, đao. Phía Đông Bắc làng Gạo là đồng Bãi Ác. Tương truyền khu vực này là nơi quân Tây Sơn làm nơi cung cấp hậu cần, làm thịt bò, thịt trâu để khao quân, Quân Tây Sơn không quen ăn lòng trâu, lòng bò, Nên bao nhiêu lòng trâu, lòng bò được mang ra vứt bỏ trên cánh đồng này, lòng trâu, lòng bò là thức ăn hợp khẩu của loài quạ đen. Hàng ngàn con quạ bay về tìm mồi đặc kín cả cánh đồng. Bởi vậy, dân gian gọi là cánh đồng Bãi ác (ác là - quạ đen). Cánh đồng đó hiện nay là khu vực lấy nguyên liệu đất sét làm gạch của Công ty gốm Bỉm Sơn. Phía Tây Bắc làng Gạo là Gò Bia ( Nay là trụ sở UBND Phường Lam sơn và Công ty Gốm Bỉm Sơn ). Là nơi quân Tây Sơn dựng bia để luyện tập cung, nỏ. Cạnh Gò Bia là đồi Ông Đùng.( Đã được xếp hạng di tích cấp quốc gia )
            Đồi Ông Đùng có 3 ngọn núi đất theo thế chân vạc với độ cao 30 m so với mặt đất, ôm lấy một thung lũng màu mỡ (Nay là trường bắn của thị xã Bỉm Sơn ). Tương truyền, quân Tây Sơn đã sử dụng 3 ngọn núi này làm nơi huấn luyện pháo binh; Tiếng pháo tập đùng đoàng hàng ngày dội vào núi như báo hiệu sức mạnh tiến công của quân Tây Sơn, âm vang cả một vùng. Vì thế dân gian quen gọi là đồi Ông Đùng. Ngay sau khi làm lễ  đăng quang tại Phú Xuân, nhà vua đã trực tiếp cầm quân ra Bắc. Ngày 29 tháng 11 năm Mậu Thân (26/12/1788) thì đến Nghệ An. Ngày 20 tháng chạp 16/01/1989 vua Quang Trung đến Tam Điệp và tại Đồi Ông, vua Quang Trung cùng với Ngô Văn Sở, Ngô Thì Nhậm nghị quân cơ, bàn định kế hoạch đánh ra Thăng Long.
           Chiến thắng oanh liệt và hào hùng của Đại quân Tây Sơn vào những ngày đầu xuân năm kỷ dậu (1789), đánh tan hơn 20 vạn quân Thanh xâm lược, giải phóng Thăng Long khỏi ách đô hộ của nhà Thanh … có sự đóng góp không nhỏ của vùng đất Bỉm Sơn, trong đó có Đồi Ông Đùng nay thuộc khu phố 1 phường Lam Sơn, Bỉm Sơn.
          Trong quần thể di tích danh thắng trên đất Bỉm sơn đầy ắp những truyền thuyết, huyền thoại văn hoá dân gian. Nhưng những địa danh, những dấu tích lịch sử đến nay còn đậm nét trong tâm thức dân gian về đại quân Tây sơn và Quang Trung - Nguyễn Huệ khi dừng chân tại đây trước khi tiến quân ra Bắc tiêu diệt quân Thanh xâm lược, giải phóng Thăng Long. Đây chính là niềm tự hào của quê hương Bỉm Sơn nói chung, nhân dân phường Lam Sơn nói riêng. Người dân Bỉm Sơn luôn tự hào về quê hương của mình và luôn phát huy truyền thống, phấn đấu vươn lên góp phần xây dựng Thị xã giàu đẹp, văn minh.