Phan Bá Vành

Phan Bá Vành (…Đinh Hợi 1827)

Thủ lĩnh phong trào nông dân Miền Nam, quê làng Minh Giám, huyện Vũ Tiên (Vũ Thư), tỉnh Thái Bình.

Ông xuất thân là nông dân nghèo, có võ nghệ. Thuở nhỏ từng sống cảnh đói rách, bị bóc lột. Khoảng năm 1821-1822, vùng châu thổ sông Hồng gặp nạn đói, nhân dân Nam Định, Thái Bình, Hải Dương bị nạn cường hào bức hiếp. Ông nhân thời cơ khởi xướng phong trào, tập hợp lực lượng nông dân chống địa chủ, cường hào, đánh lấy của nhà giàu, chia cho nhà nghèo. Trong bộ tham mưu của ông, có danh sĩ, võ tướng, con cháu và các quan cũ nhà Hậu Lê theo giúp.

Cuối năm 1825, ông chỉ huy đánh đồn Trà Lí, giết Trấn thủ Lê Mậu Các, Đặng Đình Miễn, Nguyễn Trung Diễn. Tiếp đó, ông đánh tan quân của Thống chế Trương Phúc Đăng, mở rộng địa bàn hoạt động, xây dựng căn cứ ở Trà Lũ.

Đến năm 1827, quân triều do Phạm Văn Lí, Nguyễn Văn Phong bao vây Trà Lũ. Ông bị bắt giết trong khoảng tháng 3-1827, các làng Minh Giám, Trà Lũ bị tàn phá.

Dân gian thuở ấy thường hát:

Trên trời có ông sao rua,

Giữa làng Minh Giám, có vua Bá Vành.

Phan Bá Vành (? – 1827) là một lãnh tụ cuộc khởi nghĩa nông dân ở Sơn Nam Hạ thời vua Minh Mạng.

Tiểu sử

Phan Bá Vành quê ở làng Minh Giám, nay là làng Nguyệt Lâm, xã Vũ Bình, huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình. Thuở nhỏ nhà nghèo, cha chết sớm, ông phải đi mò cua bắt cá, lớn lên đi làm thuê, cày mướn cho các nhà giàu trong vùng. Ông có một sức khỏe phi thường, lại có tài ném lao.

Vào tháng 2 năm Bính Tuất, Phan Bá Vành nổi dậy tại vùng châu thổ sông Hồng thuộc các tỉnh Hải Dương, Thái Bình, Hải Phòng và Nam Ðịnh ngày nay. Ông cùng với một số bạn có chí hướng tập hợp dân nghèo nổi dậy. Trong số đó có người Nhân Dục tên Hạnh, kết ước phù Lê Duy Lương tại Ðồ Sơn, tự xưng có rồng vàng, y phục, cờ đều dùng màu đen.

Phan Bá Vành xây lũy đất vào đường thủy Nam Ðịnh, liên kết với tướng nhà Tây Sơn Nguyễn Hạnh, Chiêu Liễn. Quân nổi dậy đánh chiếm hai đồn Trà Lý và Lân Hải, giết chết cả hai thú ngự sứ Ðặng Ðình Liễn và Nguyễn Trung Diễn, rồi tiến đánh các phủ huyện. Phan Bá Vành còn liên kết với Ngô Nhật Bình cháu Ngô Nhật Khánh, Nguyễn Thủ Hằng con Nguyễn Thủ Tiệp,... . Ðoàn binh thuyền của triều đình chở lương thảo, quân khí gồm 12 chiếc đã bị Phan Bá Vành phục kích ở Cồn Tiên, Bác Trạch (thuộc huyện Trực Ninh, Nam Định) đánh úp, cướp hết.

Quân Phan Bá Vành tung hoành suốt năm, khiến quan quân các trấn thuộc Bắc Thành phải chống trả vất vả, vào cuối năm lại giành một chiến thắng lớn tại cửa sông Văn Úc thuộc thành phố Hải Phòng ngày nay, chém viên thần sách thập cơ Hùng Cự, bắt đốc phủ Tiên Hưng nhưng không giết, làm nhục cạo trọc tóc, thả cho về.

Qua gần một năm, quan quân tại Bắc Thành không dẹp được, vua Minh Mạng bèn sai binh tào thị lang Nguyễn Công Trứ làm tham mưu, mang đạo quân Long phi hổ dực từ kinh đô ra Bắc. Ðoàn quân gây sức ép, khiến Phan Bá Vành phải cho quân rút về Trà Lũ xây lũy để cố thủ. Quân triều đình vây lũy, rồi Nguyễn Công Trứ dùng mưu đánh tan đại quân của Phan Bá Vành trong một ngày ông ở làng Trà Lũ.

Đường cùng, Phan Bá Vành nhân đêm toan chạy ra biển, nhưng quân triều đình đón bắt được Phan Bá Vành và hơn 760 thủ hạ.

Năm 1827, cuộc nổi dậy thất bại, Phan Bá Vành tự sát trong khi bị giải về kinh.

Share on Facebook 0 người thích - Thích