Lễ hội Ariêuping của dân tộc Pa Cô

Lễ hội Ariêuping (lễ nhà mồ) truyền thống của đồng bào dân tộc Pa Cô, diễn ra tại huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị. Không ấn định thời gian lễ hội cụ thể, có khi 5 năm, 10 năm hay lâu hơn bởi còn phụ thuộc vào điều kiện và thời gian thuận tiện người Pa Cô mới tổ chức lễ Ariêuping một lần.

Đây là lễ hội có từ ngàn đời nay và quan trọng bậc nhất mang đậm nét văn hóa truyền thống của người Pa Cô. Lễ hội Ariêuping mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, nhằm tỏ lòng tôn kính và tưởng nhớ đến những người đã khuất của đồng bào dân tộc Pa Cô.

Nội dung của lễ hội Ariêuping là tổ chức cất bốc những ngôi mộ người thân trong gia đình của tất cả các dòng họ trong làng đã chết trước đó được an táng rải rác các nơi và cải táng quy tập về một khu vực để tiện thăm viếng, chăm sóc, hương khói.

Thời gian diễn ra lễ là 3 ngày với các nghi lễ như tổ chức cất bốc và an táng hài cốt, lễ cúng ma, hội đâm trâu, múa cồng chiêng...

Khi cây nêu mọc lên, cũng là lúc không khí lễ hội mới thực sự rộn ràng. Cây nêu là nơi ở của các vị thần cháu con mời về dự lễ. Đứng trước cây nêu, một người có uy tín nhất trong bản đọc lời thề: "Hỡi anh em các dân tộc 3 miền, chúng ta hãy nguyện đời đời đoàn kết đùm bọc lẫn nhau như anh em một nhà". Kết thúc lời thề, tất cả các loại nhạc như cồng, chiêng, tù và nổi lên và nhân dân trong vùng nhảy múa suốt đêm để hầu các vị thần về chung vui, phù hộ cháu con.

Lễ vật cúng thần linh rất nhiều nhưng trong đó có một số lễ vật không thể thiếu là một con trâu, trầm, trà, hương, rượu và một số thực phẩm sống. Quan niệm của người Pa Cô, khi cúng các vị thần thường cúng những thực phẩm sống để các vị thần linh, những người đã khuất thích gì chế biến nấy.

 

Cùng với việc dựng nêu, bà con dân bản tiến hành dựng nhà mồ theo lối kiến trúc dân gian gồm 4 cột chịu lực, mái trước cao, mái sau thấp, liên kết chân và đầu cột bằng các tấm ván có trang trí họa tiết hình mặt người như trang trí trên đầu cột. Hình thức lợp mái nhà mồ rất độc đáo đó là bằng các ống tre chẻ đôi sắp úp ngữa, nắng không thể vào, mưa không thể dột. 

Việc đặt nhà mồ cũng theo thứ tự, nhà mồ của chủ làng được đặt ở ví trí đầu tiên, kế theo là các dòng họ của làng. Địa điểm đặt nhà mồ đặt ở gần các con suối có nước chảy quanh năm. Theo quan niệm của người Pa Cô, việc đặt nhà mồ ở đó để những người đã khuất luôn mát mẽ và thuận lợi trong làm ăn ở thế giới bên kia. Nhà mồ nơi đặt các hài cốt tập thể, không phân biệt gái, trai, ai chết sau đặt trước, ai chết trước đặt sau (tức là đặt ở bên trên), hướng đầu quay về phía núi cao thoáng rộng. Phía trước nhà mồ được trang trí bằng các hình người nam, nữ khỏa thân được đẽo bằng cây rừng tượng trưng cho hạnh phúc và sự sinh sôi nảy nở như vòng đời bất tận. 

Trước khi cất bốc hài cốt về nhà mồ 3 ngày, các gia đình và dòng họ làm lễ cúng Giàng và người đã khuất cáo mời về dự lễ Ariêuping. Khi công tác chuẩn bị lễ hội xong, đại diện các họ tiến hành cốt bốc người quá cố tại rừng ma về. Theo luật tục, khi bốc các hài cốt còn mới, các gia đình đặt câu hỏi "bốc hết chưa", người giúp cất bốc chỉ cần lấy một vài bộ phận nào đó tượng trưng mà trả lời "hết rồi" thì xem như hài cốt người quá cố đã được lấy hết và đưa vào tiểu sành mang về như những người khác. 
Đối với những người không tìm thấy xác được cất bốc với hình thức cầu hồn (A Liêm), tức là bỏ một ít thức ăn vào một mảnh vải rồi khấn tên tuổi người quá cố, sau đó bất kể loài côn trùng nào như châu chấu, kiến... vào tấm vải thì gói lại buộc thỉnh về xem đó là thể xác người mất đã về. Trong quá trình di chuyển hài cốt từ rừng ma về, không được đi ngang qua làng mà phải đi ngoài rìa làng về nơi đặt nhà mồ. Khi các nghi lễ phục vụ cất bốc hài cốt diễn ra cũng là lúc các loại nhạc như trống, khèn, thanh la, chiêng, tù và, a ben... nổi lên. 

Tục lệ này gọi là "đánh trống- chiêng nuôi người đã khuất". Người đến dự lễ nhảy múa quanh rạp quàn hài cốt cho đến khi kết thúc lễ hội với bài hát "Anh em dân tộc ba miền. Cùng nhau xiết chặt nối liền vòng tay. Truyền thống tốt đẹp xưa nay. Một lòng đoàn kết nồng say chan hòa.

Share on facebook 0 người thích - Like