Đoàn Đắc Khanh

Đoàn Đắc Khanh (1875 - 1925)

Đoàn Đắc Khanh (tên chữ là Hồng Khanh), sinh quán tại thôn Kim Sơn, xã Tân Trào, huyện Kiến Thụy. Là một nhà nho yêu nước, được các học trò và người địa phương kính trọng và quen gọi bằng cái tên gần gũi - cụ Đồ Khanh.

Đầu năm 1920, sau khi đỗ khóa sinh, ông và Trần Văn Mai về Kim Sơn mở trường tư dạy học. Vốn có lòng yêu nước, ngoài việc dạy chữ, ông còn hướng học trò theo phong trào Duy Tân. Đoàn Đắc Khanh đã mạnh dạn cách tân cải lương hương chính, lợi dụng hội đồng tộc biểu. Và ông đích thân làm thư ký hội đồng, chấp bút soạn bản hương ước làng (năm1922). Ông đã vận dụng tham khảo Tân thư để nội dung bản hương ước ẩn chứa những tư tưởng tiến bộ được chính quyền cũng như nhân dân địa phương hưởng ứng.

Hội đồng tộc biểu của Kim Sơn do Đoàn Đắc Khanh sáng lập, gồm 15 vị đại diện cho 12 dòng họ thường bàn và giải quyết những việc quan trọng cho làng như khen thưởng, xử phạt, kiểm tra những quy định... Nội dung bản hương ước do ông soạn đã đề cập đến những quyền lợi chính đáng của người dân. Đó là cần thiết phải làm trường học (4 gian), xây nhà hộ sinh và cử người đi học chuyên môn. Trước tiên ông cho xây dựng nhà Hội đồng (trụ sở họp), đắp đường kiểu chữ thập (+) trong làng, tạo ra môi trường thông thoáng và trật tự an ninh, vận động nhân dân đào nhiều ao để lấy nước tưới ruộng, tắm giặt. Hiện nay, ở thôn Kim Sơn vẫn còn khoảng 8 sào ao đào từ thời ấy để lại.

Về văn hóa xã hội, bản hương ước cũng quy định rõ về những phong tục ma chay cưới xin. Về phong tục, cấm bói toán nhảm nhí, 'Cất vàng mã' (tức là không đốt), người dân đã gọi ông với cái tên vui 'Cụ đồ cất mã làng Kim'. Về cưới xin cũng rất giản tiện, không thách cưới tiền mặt, cấm tảo hôn. Còn ma chay thì không được làm linh đình và cũng bỏ quy định nộp lệ cho làng. Đặc biệt về giáo dục, bản hương ước động viên cho con em mình đến trường học không kể con em người giàu người nghèo, người có chức sắc. Về kinh tế, bản hương ước chú trọng đến đời sống nhân dân. Trước đây thường người có chức sắc thì được chia ruộng tốt, nhưng nay ruộng đất sẽ được chia công bằng. Về thuế, ông gợi ý chính quyền nên khai giảm số ruộng để bớt thuế cho dân. Về bản thân Đoàn Đắc Khanh vừa bỏ tiền mình và tiền thuê ruộng của làng ra xây cống đào mương, dẫn thủy nhập điền để cải tạo đồng ruộng. Con đường chữ thập ở làng do ông chủ trương phải có 4 cổng và 4 điếm canh. Khi mặt trời lặn tất cả mọi người ở ngoài đồng phải thu xếp về nhà; ban đêm tuần phong nghiêm cẩn. Vì thế thời kỳ đó lúa để ngoài đồng không sợ mất, trong làng không có các tệ nạn xã hội, trật tự trị an tốt.

Có thể thấy, nội dung bản hương ước làng Kim, sáng lên một tư tưởng chính trị tiến bộ. Đặt nó vào trong hoàn cảnh xã hội lúc bấy giờ thì ta càng thấy có ý nghĩa. Điều đáng trân trọng nữa là, trong số những người học hành đỗ đạt, những nhà nho, nhà giáo cùng thời ở Kiến Thụy chỉ có Đoàn Đắc Khanh làm được điều đó. Tư tưởng ấy còn đọng lại đến tận hôm nay, năm 1977 khi khai trương làng văn hóa Kim Sơn, dân vẫn còn nhắc đến bản hương ước năm 1922 của ông.

Share on Facebook 0 người thích - Thích